Монгол хүнийг төлөвшүүлэхэд үндэсний дэвшилт уламжлал

Монголчууд гэрийн сургаалаар хүүхдээ багаас нь сурган хүмүүжүүлэн нийгмийн зан байдлын суурь болгон ирснийг судлаачид тодорхой авч үзсэн байдаг. Энэ тухай доктор Ч.Жүгдэрийн бүтээлд “Гэрийн ёс журам сайн болбоос улсын эзэн аяндаа гэгээн болно. Эцэг эхийн ачийг мэдвээс эзэн ноёны өршөөлийг олж мэднэ. Гэрийн сургааль улсын үндэс болой” гэж бичсэн байдаг бол” Ер нь аль айл, аль газар орны гэрийн сургааль чанга байвал тэндэх нийгмийн зан байдал тогтуун байж, хаа газар орны гэрийн сургааль сул байвал тэндэх нийгмийн зан байдал эмх замбараагүй болдог. Гэрийн сургаал суларвал самуурдаг байна” гэж профессор Т.Намжил бичжээ. Тэгэхээр монголчууд гэрийн сургаалыг хатуу чанга явуулж, ингэснээр нийгмийн эмх журмыг баталж чаддаг байжээ. Гэрийн хүмүүжилд хамгийн гол зүйл нь хүний мөстэй, нинжин сэтгэлтэй, хөдөлмөрч, тусч, хамтач зан чанарыг эзэмшүүлэх, зан үйл, муу зуршилтай болохоос аль сэргийлж байсан явдал юм. Хайрлах сэтгэлийг хүндэтгэлтэй холбож байсанд ёс суртахууны хүмүүжилийн нэг онцлого оршино. эцэг эхээ эрхэмлэн хүндэтгэх, байгалиа хамгаалж ой мод огтлохгүй, ус бохирдуулахгүй, ил задгай хог хаяхгүй байх гэх мэт энэрэх, нинжин сэтгэлтэй болгох зорилго агуулдаг байжээ. Ажил хөдөлмөр хийлгэж, амьдралыг бүрэн ухааруулж чадсан цагт хүнийг бүрэн төлөвшүүлж болно гэж үздэг байжээ. ажил хийнэ гэдэг бол амьдралын анхдагч хэрэгцээг хангах нөхцөл учир аз жаргал, сайн сайхны үүсвэр болдог, иймээс ажил хийвэл ам тосдоно гэдэг. Тэгэхдээ эрхийг биш бэрхийг сургах явдал хүнийг төлөвшүүлэх ганц зам гэдгийг зарчим болгон мөрдөж иржээ. Ёс суртахууны хүмүүжлийн бас нэг зарчим бол хамт олон ч байхыг ухааруулах явдал юм. Хүмүүжлийн бүх үйл ажиллагаа нь ямар ч арга хэлбэртэй байсан энэ зарчимд нийцсэн байдаг. “Эрдмийн дээд эв”, “олны хүч эвэндээ байдаг, олсны хүч эрчиндээ байдаг”, “дэм дэмэндээ дээс эрчиндээ” гэж сургадаг байжээ. Монголчууд гэр бүлийнхээ нэр төрийг эрхэмлэх явдлыг гэр бүлийн хүмүүжлийн өвөрмөц шинж болгож байжээ. хүний олон сайхан чанараас хамгийн гол нь хүний “мөс”. Гэр бүлийн ёс суртахууны ах дүүгээ хүндэтгэх зарчим баримталж байсан. Ийнхүү монголчуудын гэрийн сургаал нь хэлбэрийн хувьд хатуу чанга байсан ч агуулгын хувьд хүний зан байдал, ёс суртахууны эвлэг зөөлөн ухамсрыг төлөвшүүлдгээрээ нийгмийн зан байдал, ёс суртахууны суурь болдог байжээ. Гэрийн сургаал нь эцэг эх, ахмад настныг хүндэлдэг ёс журамд сургадаг, эх оронч, хөдөлмөрч, хүнлэг энэрэнгүй, хүнтэй зөв харилцдаг зан суртахууныг төлөвшүүлдэгт түүний нийгмийн ач холбогдол оршино.

familyandpeople.mn